İndiki Zərdab rayonunda anadan olan alim - Əhməd əl-Bərdici

   Ərəb ədəbiyyatında  azərbaycanlılara hədis elmini tədris edən alimlərin adları çəkilir. Ərəb alimlərindən elm öyrənən şəxslərdən biri də mühəddis, azərbaycanlı hədis alimi Əbubəkr Əhməd ibn Harun ibn Rəvh əl-Bərdici əl-Bərzəi ən-Nisaburi əl-Bağdadidir.

   Əhməd ibn Harun əl-Bərdicinin doğulduğu tarix dəqiq bilinmir. Həyatından bəhs edən mənbələr onun hicri təqvimi ilə 230-cu (miladi təqvimi ilə 845) ildə və ya bundan əvvəl doğulduğunu bildirir. Əhməd Bərdicinin irsini ilk dəfə tədqiq edən fəlsəfə elmləri doktoru, professor Zakir Məmmədov yazır ki, alim vaxtilə Kür çayı sahilində Bərdənin 14 fərsəxliyində yerləşən Bərdic şəhərində anadan olmuşdur. Bir çox tədqiqatçılar iddialarına görə, Bərdic şəhəri indiki Zərdab rayonu ərazisində, Körpükənd yaxınlığında yerləşmişdir.

  Bəzi mənbələrdə həm də əl-Bərzəi kimi təqdim olunması səbəbindən, mühəddisin Bərzə (Bərdə) şəhərində anadan olduğunu yazanlar da var. Fəlsəfə üzrə fəlsəfə doktoru İlkin Əlimuradov “IX-X əsrlər azərbaycanlı hədisşünas alim Əhməd Harun oğlu əl-Bərdici (Bərdəli)” əsərində yazır ki, mühəddisin ilk olaraq Bərdicli kimi təqdim olunması onun Bərdic şəhərində doğulmuş olmasını təsdiqləyir. Onun Bərdicin yaxınlığında yerləşən Bərzə (Bərdə) şəhərinə mənsub edilməsinə gəlincə isə, bu mənsubiyyət orta əsrlərdə Bərzəə şəhərinin kifayət qədər inkişaf etməsi və məşhur olmasından irəli gəlmişdir.

  Əhməd Bərdici zəruri biliklərə yiyələndikdən sonra, İran, İraq, Suriya, Misir, Əlcəzair, Hicaz və başqa ölkələrdə təhsilini artırmış, sonralar Bağdada getmiş, ərəb alimlərindən təhsil almış, elm  öyrənmiş və orada yaşamışdır.

  Müasirləri Əhməd əl-Bərdici haqqında "fəzilətli, zəkalı, hədis dayaqlarından biri, gəzib dolaşmış məşhur hafizdir" söyləyirdilər. İlkin Əlimuradov yazır ki, Əl-Bərdicinin elmi fəaliyyətindən, şəxsi keyfiyyətlərindən danışan islam alimləri onun barəsində daim müsbət fikirdə olmuş, mənfi fikir söyləməmişdilər. İlkin müəllim əsərində məşhur hədis alimi haqqında söylənilən fikirlər barədə də yazır.

“O, əmin, sözünə istinad edilən, özünə etibar olunan biridir” (əd-Daraqutni)

“O, dürüst hafizlərdəndir” (Saleh İbn Əhməd əl-Hafiz)

“O, hifzi ilə seçilən hədis hafizlərindən idi” (Əhməd İbn Kamil əl-Qazi)

“O, etbarlı, kübar, üstün və zehni açıq biri idi” (əl-Xətib əl-Bağdadi)

“O, etibarlı, hafiz, öndərdir” (əz-Zəhəbi)

“O, hədis hafizlərindən və bu sahənin yüksək nüfuz sahiblərindəndir.” (Şeyx əl-İsbəhani)

“O, hafiz, imam, etibarlı və nəcib insandır” (əs-Suyuti)

“O, faydalanmış və faydalandırmışdır.” (Əbu Abdulla Məhəmməd ən-Nisaburi)

“Şəhərin ən öndə gələn alimlərindən biri idi” (İbn İmad)

  Bərdici bir sıra kitabların müəllifidir. Alimin “Təbəqatul-əsma əl-mufrədə minəs-səhabə vət-tabiin və əshabil-hədis”, “əl-Kəbair”, ”Mərifətul-muttəsil minəl-hədis vəl-mursəl vəl-məqtu və bəyanut-turuq əs-səhihə”, ”əl-Mərasil”, ”əl-Fəvaid”, ”əl-Cərh və ət-tədil” adlı kitablarının olması məlumdur.  Bərdicinin yazdığı ”Təbəqatul-əsma əl-mufrədə minəs-səhabə vət-tabiin və əshabil-hədis”, “əl-Kəbair” əsərləri günümüzə qədər gəlib çatmışdır.

  Məşhur alimlərindən biri olan Əhməd ibn Harun ibn Rəvh əl-Bərdici hicri təqviminin 301-ci (miladi 914) ilinin Ramazan ayında Bağdad şəhərində vəfat etmişdir. Hədis elminə bəxş etdiyi düşüncələri adının əbədiləşməsinə səbəb olmuşdur.